Bezpieczne opalanie. Wpływ promieniowania UV na skórę i organizm

[vc_row][vc_column width=”1/6″][/vc_column][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]

Promieniowanie UV towarzyszy nam cały rok, jednak latem skutki jego oddziaływania najbardziej dają się nam we znaki. Wynika to zwiększonego natężenia promieni UVB, docierających do ziemi, a także z faktu, iż latem chętniej wystawiamy ciało na działanie promieni słonecznych.

Rodzaje promieniowania UV

Promieniowanie słoneczne, które dociera do powierzchni Ziemi, składa się z trzech głównych zakresów długości fal – UVA, UVB oraz UVC.

Promieniowanie UVA

Promieniowanie UVA jest promieniowaniem o najdłuższej fali i o niskiej energii.
Nie jest zatrzymywane przez warstwę ozonową stratosfery. Jego natężenie, w przeciwieństwie do promieniowanie UVB, nie jest zależne od pory roku i pogody. Przenika przez chmury i szyby.

Promieniowanie UVA przenika do skóry właściwej. Uszkadza ono włókna kolagenowe i sprężyste, stąd jest ono główną przyczyną fotostarzenia się skóry. Przyczynia się także do reakcji fotouczulających.

Promieniowanie UVB

Promieniowanie UVB jest promieniowaniem o krótszej fali. Jego intensywność zleży od drogi, jaką muszą przebyć promienie słoneczne – im krótsza droga, tym większa jest intensywność promieniowania UVB. Dlatego też wzrasta ono w okresie letnim, kiedy odległość kątowa słońca od horyzontu jest mniejsza. W okresie letnim największe natężenie tego typu promieniowania przypada w godzinach 10.00 – 15.00.

Promieniowanie UVB wzrasta proporcjonalnie do wysokości n.p.m. – przy wzroście wysokości o 1000 m następuje wzrost natężenia promieniowania o 10-12%. Ulega ono także odbiciu od śniegu, piasku, skał – w tym wypadku jego natężenie może wynieść nawet 85% całkowitej energii promieniowania. Dodatkowo znaczna część promieniowania UVB przenika do wody na głębokość 60 cm.

Promieniowanie UVB dociera do warstwy podstawnej naskórka, ale większość tego promieniowania jest pochłaniana przez sam naskórek, stąd nie wnika ono głęboko w skórę właściwą. Podobnie, jak promieniowanie UVA, wpływa na tworzenie się zmarszczek, jednak w mniejszym stopniu. Odpowiada za powstawanie raka skóry. Jest jednocześnie niezbędne do syntezy skórnej witaminy D.

Promieniowanie UVC

Promieniowanie UVC to promieniowanie o najkrótszej fali, jednak o najwyższej energii. W normalnych warunkach nie dociera do powierzchni Ziemi, gdyż jest prawie całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery.
Promieniowanie UVC jest wytwarzane głównie w warunkach sztucznych za pomocą lamp. Ma ono zastosowanie w sterylizacji i dezynfekcji. Wykazuje silne działanie bakteriobójcze, niszczy także różne typy wirusów, grzybów i pleśni.
Długa i częsta ekspozycja na promienie UVC może prowadzić do powstawania nowotworów.

Negatywne skutki promieniowania UV

Promieniowanie UV jest całkowicie pochłaniane przez skórę.
W zależności od rodzaju promieniowania jest ono absorbowane przez różne warstwy dermy, co powoduje określoną reakcję naszego organizmu.

Pierwszym i najbardziej zauważalnym efektem ekspozycji na słońce jest rumień lub opalenizna. Opalenizna jest efektem mechanizmu obronnego, jakim jest wzrost syntezy melaniny. Melanina stanowi nasz naturalny filtr, który osłabia penetrację promieni UV. W momencie wzmożonego promieniowania UV nasz organizm broni się poprzez nasilenie pigmentacji skóry.

Rumień jest wywoływany głównie przez promieniowanie UVB. W przypadku promieniowania UVA rumień pojawia się przy długiej i intensywnej ekspozycji. Jest on dwufazowy – pierwsza faza często jest widoczna tuż po opalaniu, a następnie, po około 6 godzinach pojawia się rumień opóźniony. Po upływie 24 godzin jest on najintensywniejszy.

Rumień wywołany przez promieniowanie UVB zazwyczaj pojawia się 4 godziny po ekspozycji słonecznej i jest najintensywniejszy między 8 a 24 godziną. Towarzyszą mu liczne zmiany na poziomie komórkowym i subkomórkowym.
Powoduje rozszerzenie i uszkodzenie naczyń krwionośnych.

Zmiany rumieniowe mogą prowadzić do powstawania stanów zapalnych.
Zmiany rumieniowo – zapalne, czyli oparzenia słoneczne, występują już po kilku godzinach od ekspozycji, a najbardziej nasilają się między 14 a 24 godziną od opalania.

Oparzenia słoneczne to efekt długiej i intensywnej ekspozycji na promienie UVB. Mają cechy oparzeń I lub II stopnia – widoczny rumień, obrzęk, liczne pęcherzyki, pieczenie i świąd skóry.

Bardziej odległe skutki ekspozycji słonecznej to starzenie się skóry oraz nowotwór. Zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB przyspieszają powstawanie zmarszczek (UVB w mniejszym stopniu niż UVA). Charakterystyczne dla fotostarzenia się skóry są grubsze zmarszczki, pobruzdowania. Fotostarzenie przyczynia się do powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry.

Promieniowanie UV może prowadzić do uszkodzenia gałek ocznych – zapalenie spojówki i rogówki. Bezpośrednie patrzenie na słońce może spowodować ogniskowe oparzenie siatkówki. Długotrwałe działanie promieni UV na gałki oczne prowadzi także do zmian nowotworowych w obrębie oka i skóry powiek.

Pozytywny wpływ promieniowania UV

Promieniowanie UV ma również pozytywny wpływ na nasz organizm, pod warunkiem, że jest ono dozowane w odpowiedniej dawce. Fototerapia promieniami UV powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza.

Promieniowanie UV jest niezbędne przede wszystkim do syntezy witaminy D.
Dzięki promieniowaniu UVB, nieaktywna prowitamina D ulega przekształceniu w aktywną witaminę D3.

Promieniowanie UV ma leczniczy wpływ w przypadku niektórych chorób skóry, w tym łuszczycy. Powoduje szybsze gojenie się ran i owrzodzeń. Wpływa pozytywnie na układ immunologiczny, a także układ krwiotwórczy.

Reakcje fotouczulające

Przed ekspozycja słoneczną trzeba pamiętać, że niektóre substancje zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie UV, co może prowadzić do schorzeń skóry, alergii, nierównomiernego napigmentowania czy oparzeń.

Wyróżniamy odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne. W obu wypadkach główną rolę odgrywa promieniowanie UVA. Do związków fotouczulających należą substancje pochodzenia roślinnego (np. dziurawiec) oraz niektóre leki o działaniu ogólnoustrojowym (antybiotyki, leki niesteroidowe przeciwzapalne), a także: perfumy, dezodoranty, peelingi i depilacja (przed opalaniem), kremy i kosmetyki z retinolem i kwasami owocowymi.

Zasady bezpiecznego korzystania ze słońca

Odpowiednia dawka promieniowania UV ma pozytywny wpływ na nasz organizm. Aby w pełni skorzystać z dobrodziejstw słońca warto zastosować kilka podstawowych zasad bezpiecznej ekspozycji słonecznej:

• stosuj kremy z filtrami słonecznymi – wysokość filtra dobierz odpowiednio do posiadanego fototypu skóry (najlepiej o radę poprosić dermatologa lub farmaceutę)
• wybieraj kremy i balsamy bez szkodliwych substancji chemicznych w składzie, jak np. oxybenzone (benzofenon-3), oktokrylen, okrtynoksat
• ostrożnie stosuj także kosmetyki do opalania z tlenkiem cynku i dwutlenkiem tytanu (przy dłuższej ekspozycji na słońcu powodują uwalnianie dużej ilości wolnych rodników)
• pamiętaj, że możesz wybrać spośród filtrów: chemicznych, mineralnych oraz mieszanych, a alternatywnie stosować naturalne oleje
• pamiętaj, aby filtr nakładać zgodnie z zaleceniami zawartymi na opakowaniu
• pamiętaj, że filtry chemiczne pochłaniają promieniowanie UV, a mineralne je odbijają
• zadbaj o odpowiednią pielęgnację skóry po opalaniu – nawilżaj i natłuszczaj naskórek
• każda ekspozycja słoneczna powoduje uszkodzenie skóry – stosowanie filtrów nie zapewnia 100% ochrony przed szkodliwym promieniowaniem, a jedynie wydłuża czas ‘bezpiecznego’ przebywania na słońcu
• promieniowanie UV uszkadza także gałki oczne, dlatego noś okulary z odpowiednim faktorem UV (powinny posiadać oznaczenie producenta: UV 400)
• pamiętaj o substancjach fotouczulających – przed opalaniem upewnij się, że nie przyjmujesz leków lub substancji mogących wywołać reakcję fototoksyczną lub fotoalergiczną
• kontroluj stan swojej skóry – podczas wizyty u dermatologa regularnie badaj znamiona i przebarwienia (najlepiej tuż przed i po sezonie letnim)
• pamiętaj, że promieniowanie przenika przez szyby i ubranie, a także odbija się od powierzchni ziemi, dlatego, nawet gdy przebywasz w cieniu, używaj filtrów
• osłaniaj i zabezpieczaj wrażliwe części ciała tj. usta, uszy, znamiona
• opalenizna to forma naturalnej ochrony skóry przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym, dlatego ta powstała na skutek rozsądnego korzystania z kąpieli słonecznych (krótkie ekspozycje, rozłożone w czasie) jest wskazana.

[/vc_column_text][vc_single_image image=”2555″ img_size=”full” alignment=”center”][vc_column_text]

---

• Źródło:
• S. Jabłońska, T. Chorzelski, Choroby skóry. Dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa 2002
• M. Noszczyk, Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska, Warszawa 2010
• M. Pacholczyk, T. Ferenc, J. Czernicki, Wpływ słonecznego promieniowania ultrafioletowego (UV) na organizm człowieka Część I: Charakterystyka wybranych właściwości fizykochemicznych i biologicznych promieniowania UV

[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/6″][/vc_column][/vc_row]